Geschiedenis Boergoensevliet: een bourgondisch verleden -

De geschiedenis van de Boergoensevliet

De naam Boergoensevliet verwijst naar een ver bourgondisch verleden van de wijk Oud-Charlois (spreek uit Sjaarloos). Filips van Bourgondië kreeg de Rijerwaert in 1458 in bezit en schonk de polder in 1462 aan zijn zoon Karel de Stoute, die het gebied overdroeg aan vier lokale grondheren onder twee voorwaarden: het gebied moest voortaan Charolois gaan heten naar het Franse graafschap Charolais én er moest een kerk komen die werd gewijd aan Sint Clemens. De oude kern van Oud-Charlois is aangelegd rond die kerk. De huidige kerktoren stamt uit 1660. Het huidige schip van de kerk is gebouwd in de jaren 1867 en 1868.

Massagraf Sluisjesdijk

De eerste kerk moet er al vóór 1467 hebben gestaan. In 1512 zou een vergrote en vernieuwde kerk worden ingewijd. Volgens de overlevering wilden zo’n 5.000 mensen voor die inwijding in processie de bevroren rivier naar het zuiden toe oversteken. Maar het ijs was verzwakt door dooi en een noorderstorm. De gelovigen zakten massaal door het ijs en werden in een massagraf aan de Sluisjesdijk begraven. De reformatie maakte van rooms-katholieke Sint Clemenskerk in 1567 een gereformeerde kerk.

Diverse straatnamen herinneren aan het verleden in Oud-Charlois, zoals het Karel de Stouteplein, de Clemensstraat, en de Grondherendijk. Ook zijn een eind-zestiende eeuwse burgermeester en enkele wethouders (schout en schepenen) van Charlois vernoemd in straatnamen: de schout Edmond van Diest en de schepenen Leendert Gijsbertsz. Schilperoort en Staes Dircxz. van Jaersvelt.

Uitbreidingsplan Linker Maasoever

De gemeente Rotterdam annexeerde Charlois in 1895. Het was de tijd waarin de Rotterdamse haven snel uitbreidde op de zuidelijke oever van de Nieuwe Maas en agrarisch gebied plaats moest maken voor arbeiderswijken en haventerreinen. Dat ging niet helemaal goed omdat de bebouwing te eenzijdig was. De gemeente wilde daar in 1921 verandering in brengen met het Uitbreidingsplan voor de Linker Maasoever, een van de eerste regionale plannen van Nederland. De gemeente liet het ontwerp over aan de private ontwerpers Granpré Molière, Verhagen en Kok. Dat was nieuw voor die tijd. De particuliere architecten gaven de grenzen van bebouwing en groen aan. Het platteland moest via groene gebieden diep in het stedelijke gebied doordringen en vanuit de stad waaierden de wegen uit richting de buitengebieden, waar tuindorpen de overgang tussen stad en platteland markeerden.

De Boergoensevliet is rond 1900 aangelegd voor de waterhuishouding. Het ontwerp is gemaakt door de gemeentelijke tuinarchitect D.G. Vervooren. Hij koos voor taluds met gras en diverse soorten bomen aan weerszijden van de wetering.

Boergoensevliet: grote diversiteit aan bebouwing

De meeste huizen langs de Vliet zijn in de jaren dertig van de vorige eeuw gebouwd als onderdeel van het Uitbreidingsplan Linker Maasoever uit 1921. De Boergoensevliet is niet in één stijl gebouwd. “De Boergoensevliet ontleent zijn kwaliteit juist aan de grote diversiteit van de bebouwing”, schreef Edwin Prins in het boek Buurten in trek. “Dat het desondanks een eenheid vormt , is te danken aan de kracht van de singel zelf: een breed profiel met groene oevers, en aan één zijde van het water de sporen van tramlijn 2. De Boergoensevliet is zowel een buurtverbinding als een belangrijke groene ruimte in Charlois.” De tram op de oevers van de singels is kenmerkend voor de Rotterdamse singels.

Zestig jaar reed het "moordenaartje" over de Boergoensevliet

Tussen 1904 en 1965 reed het “moordenaartje” van de RTM over de Boergoensevliet. Zo heette de stoomtram die van de Rosestraat naar Spijkenisse reed en daar aansluitingen had naar Hellevoetsluis en Oostvoorne. De naam “moordenaartje” kreeg de tram omdat er veel dodelijke ongelukken met de tram gebeurden in de drukke stad. In november 1965 reed de laatste moordenaar over de Vliet. Het duurde tot begin jaren zeventig voor er weer een tram ging rijden over de Boergoensevliet. Het eindpunt van lijn 2, die reed tussen het Prinsenplein in IJsselmonde en Charlois, werd verlegd van de Grondherenstraat naar de Kromme Zandweg.

Petten- en hoedenzijde

De bebouwing van de Boergoensvliet is gevarieerd: van gestapelde, veelal vierlaagse woningen aan de westzijde tot - soms vrijstaande - woonhuizen met veelal een voortuin aan de oostzijde. Vorige eeuw behoorden de vrijstaande huizen aan de oostzijde van de Boergoensevliet tot de woningen met de hoogste WOZ-waarden van Charlois. Relatief veel artsen, predikanten en aannemers woonden aan die zijde van de Vliet. Dat verschil in bebouwing en bewoning zorgde er ook voor dat men in het verleden wel sprak over de petten- of gehaktzijde als men over de westzijde sprak en over de hoeden- of biefstukzijde als het over de oostzijde ging. Maar aan beide zijden van de Vliet bleef men graag lang wonen: eind vorige eeuw was de gemiddelde woonduur aan de Boergoensevliet 23 jaar.

Miljoenen van het Singelplan gingen op aan andere singels

De singel raakte begin deze eeuw in verval door gemeentelijke bezuinigingen op beheer van het groen. Bewoners kwamen hiertegen in opstand. De Boergoensevliet werd genoemd in het stedelijke Singelplan van 1999, waarvoor miljoenen guldens beschikbaar werden gesteld. Met dat plan zijn veel singels zoals de Noordsingel, Heemraadssingel en Westersingel grondig gerenoveerd, maar toen de Boergoensevliet aan de beurt moest komen, was het gemeentelijke geld op. De bewoners van de Vliet hebben toen samen met de gemeente zelf een visie op de toekomst van de Boergoensevliet opgesteld. Met die visie kan geld dat beschikbaar komt voor onderhoud gebruikt worden om ook structurele verbeteringen aan de Vliet uit te voeren. De bewoners noemen dit een “slow-IP”. IP staat voor inrichtingsplan. De gemeente maakt gewoonlijk nadat een renovatie- of bouwbesluit is genomen geld vrij voor het verbeteren en stelt vervolgens een zogenoemd inrichtingsplan (IP) op. De bewoners van de Vliet hebben het anders aangepakt: voordat er geld was, hebben ze al een inrichtingsplan gemaakt. Dat is eigenlijk veel goedkoper, maar de gemeente moet nog steeds wennen aan deze efficiëntie en effectieve werkwijze die door de bewoners is bedacht.